Kasteel van Grave of Vesting Grave

P.R. Hilverdink: Het kasteel van Grave, impressie uit 1860

Kasteel van Grave of Vesting Grave

Het stadje Grave was eeuwenlang een vesting, zoals de plaats Naarden dat nu nog is, maar in de negentiende eeuw werd de vesting opgeheven en werden de vestingwerken gesloopt. Eén van de overgebleven onderdelen van de vesting is het bastion de Kat tegenover de Hampoort in het zuidwesten van het centrum van Grave. Op die plaats stond vroeger de hoofdburcht van het kasteel Grave, die intussen geheel verdwenen is. Wat er nog resteert van het oude kasteel is een lang L-vormig gebouw dat vroeger deel uitmaakte van de voorburcht van het kasteel. Nu staat het bekend als het arsenaal.

Kasteel Grave

Toen Jan I, die heer van Cuijk was, in de tweede helft van de dertiende eeuw, de stad liet versterken, werd het kasteel opgenomen binnen de vesting. Het kasteel, dat al in het begin van de twaalfde eeuw was gesticht door Herman van Kuyc, had een rechthoekige vorm. Het kasteel van Grave kreeg een grote toren en vier torens op de ommuring van het hoofdgebouw. De voorzijde was georiënteerd op het noordoosten. Aan deze kant lag ook de voorburcht. Op een detail van de stadsplattegrond uit omstreeks 1600 is het kasteel duidelijk te zien. De gekleurde tekening van het kasteel is een opname van de steendruk van P.W.M. Trap, naar een tekening van J. Hilverdink, die werd opgenomen in deel 3 van 'Merkwaardige kastelen in Nederland' van Van Lennep en Hofdijk, 2e druk, 1884.

Grensvesting

In de loop der tijd heeft het kasteel van Grave een belangrijk rol gespeeld als grensvesting tussen Brabant en Gelre. Johanna van Kuyc deed omstreeks 1400 afstand van haar rechten ten behoeve van de hertog van Gelre. Hij werd met het kasteel van Grave beleend door de hertog van Brabant. De hertog van Gelre stelde een plaatsvervanger aan, die namens hem op het kasteel van Grave ging wonen.

Floris van Egmond

Floris van Egmond, graaf van Buren, de grootvader van de latere vrouw van Willem van Oranje werd in 1517 pandheer van Grave, terwijl Karel V de blote eigendom bezat. Floris liet het kasteel onder handen nemen en grondig herstellen. De gebouwen op de voorburcht, die nog rieten daken hadden, werden vervangen door een groot L-vormig gebouw, dat werd opgetrokken van baksteen, afgewisseld met speklagen van mergelsteen. De gebouwen gingen voor vele doeleinden dienen. Zo vond de timmerwerkplaats er onderdak, er kwamen kennels en stallen en er waren gedeelten die als opslagplaats konden dienen.

Belegeringen

Grave werd vaak belegerd, niet alleen in de Tachtig jarige oorlog, maar ook daarna. Toen Grave in 1674 werd belegerd werd het kasteel zo zwaar beschadigd, dat enkele jaren later de hoofdburcht van het kasteel geheel gesloopt moest worden.
Na de sloop van het kasteel werden de gebouwen op de voorhof gebruikt als arsenaal en als onderdak voor de soldaten van de vesting.

Vestingpark

De fundamenten van het kasteel verdwenen onder een bastion. Op deze plaats staat nu een heuvel, die deel uitmaakt van het vestingpark, dat werd aangelegd nadat vrijwel alle delen van de vesting in 1874 werden gesloopt. Deze heuvel wordt de Kat genoemd, omdat hier een opstelplaats is geweest voor geschut. Dit geschut moest de achterliggende gebouwen beschermen. Nu hebben we vanaf deze heuvel een prachtig gezicht op de fraai gerenoveerde gebouwen van het arsenaal. Bij deze restauratie bleek dat de gebouwen van het arsenaal uit de zestiende eeuw stammen.

Heuvel de Kat

Op de heuvel de Kat staat een informatiebord waarop enkele foto's van de voormalige vesting en de sloop daarvan worden getoond en uitleg wordt gegeven over de vesting. Bij die foto's is ook een opname uit 1895, waarop nog een deel van de oorspronkelijke muur van de voorburcht van het kasteel te zien is.